:«آیا تولید گندم به‌عنوان یک محصول آب‌بر توجیه اقتصادی دارد یا خیر؟ یا اینکه آیا بهترنیست بخشی از سطح زیر کشت گندم کشور به محصول دیگری همانند پنبه و سایر محصولات اختصاص یابد، یا اصولاً چقدر خودکفایی گندم در کشور پایدار است و شکننده نیست یا اینکه اگر گندم به کشور وارد شود، مقرون به‌صرفه‌تر از خرید تضمینی با قیمت پایین از کشاورزان نیست؟آیا قیمت خرید پایین گندم، معادله قیمت‌های نسبی را به هم نمی‌زند؟و...»تمام این سؤالات همیشه در هنگامی مطرح می‌شود که موسم خرید تضمینی این محصول راهبردی مطرح می‌شود.باز بوی گندم می‌آید.

یک چانه زنی همیشگی

امسال هم اعلام قیمت خرید تضمینی گندم به یکی از چالش‌های مهم میان تولیدکنندگان گندم و سیاست‌گذاران مبدل شده است. با توجه به افزایش قیمت هزینه‌های تولید، نرخ خرید تضمینی 1700 تومان در سال 98 بود که با انتقادهایی از سوی کشاورزان و فعالان بخش تولید مواجه شد. آنها می‌گویند بالا بودن قیمت گندم در سایر کشورهای همسایه(آن سوی مرز) قاچاق را افزایش می‌دهد و تحویل گندم به دولت کاهش می‌یابد که با توجه به خودکفایی در تولید گندم در سال‌های اخیر این موضوع تهدیدی برای امنیت غذایی محسوب می‌شود.آماری که اکنون اعلام شده، نشان می‌دهد که وزارت کشاورزی از آمار سال گذشته تاکنون کمتر خریداری کرده است.

حال که زمان اعلام قیمت خرید تضمینی فرا رسیده، انتظار متولیان بخش تولید تصویب نرخی برابر با هزینه‌های تولید است، اما از طرف دیگر خرید تضمینی محصولات کشاورزی هر سال هزینه زیادی را به دولت تحمیل می‌کند. پارسال برای خرید 9 میلیون و 465 هزار تن معادل ۱۲ هزار و ۵۶۰ میلیارد تومان هزینه شد.اما در سال‌جاری، دولت تاکنون برای خرید حدود 5/7 میلیون تن گندم، 12 هزار و 256 میلیارد تومان هزینه کرده است.یعنی چیزی نزدیک به کل رقم پارسال.در آوردگاه خرید تضمینی گندم دولت به‌دنبال خرید ارزان‌تر و کشاورزان در پی فروش بیشتر هستند.اما امسال دولت چقدر می‌خواهد هزینه تولید و خرید گندم کند؟

محرمانه است

اسماعیلی اسفندیاری‌پور، مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی روز دهم شهریور از ارائه قیمت پیشنهادی خرید تضمینی گندم از سوی وزارت جهاد به شورای اقتصاد خبر می‌دهد.

 مسئولان وزارت جهاد کشاورزی به‌دلیل محرمانه دانستن از اعلام قیمت پیشنهادی خودداری می‌کنند.این طوری است که هر سال پس از اعلام قیمت قطعی از سوی شورای اقتصاد، وزارت جهاد نیز از قیمت پیشنهادی خود رونمایی می‌کند که هر سال معمولاً قیمت قطعی، کمتر از قیمت پیشنهادی وزارت جهاد است.وزارت جهاد در حمایت از کشاورزان معمولاً قیمت بالاتری اعلام می‌کند که اگر پایین‌تر تعیین شد، پشتیبانی از کشاورزان را در عمل نشان دهد.

اعلام قیمت دو هفته دیگر

علی کیانی راد، رئیس مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی وزارت جهاد در گفت‌و‌گو با «ایران»از اعلام قیمت پیشنهادی وزارت جهاد به شورای اقتصاد خودداری کرد اما گفت: «بعد از ایام عاشورا نرخ قطعی اعلام می‌شود، چون قیمت خرید تضمینی گندم حساسیت برانگیز و اطلاعات محرمانه است قبل از قطعی شدن، نرخ اعلام نمی‌شود.»

قیمت بنیادملی گندمکاران: 2550 تومان

هرچند نرخ پیشنهادی وزارت جهاد کشاورزی محرمانه است، اما متولیان بخش خصوصی پیشنهادهای خود را برای قیمت خرید تضمینی گندم ارائه کردند. علی‌قلی ایمانی، نایب رئیس بنیاد ملی گندمکاران ایران، پیشنهاد این بنیاد را برای قیمت خرید تضمینی 2550 تومان عنوان کرد.


در همین حال، عباس کشاورز، معاون وزیر جهاد کشاورزی قیمت مطرح شده توسط بنیاد ملی گندمکاران را مورد تأیید وزارت جهاد کشاورزی نمی‌داند و دلیل آن را پایین بودن این نرخ اعلام می‌کند.
حال اگر قیمت خرید تضمینی قطعی برابر با قیمت 2550 تومان پیشنهادی بنیاد ملی گندمکاران باشد به این معنی است که قیمت خرید تضمینی سال آینده  نسبت به امسال 50 درصد رشد خواهد داشت که با توجه به روند اعلام قیمت خرید تضمینی در چند سال اخیر دور از انتظار به نظر می‌رسد.

قیمت نظام صنفی: 2800 تومان

محمد شفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی نیز قیمت پیشنهادی نظام صنفی برای خرید هرکیلوگرم گندم در سال زراعی ۹۸-۹۹ را ۲۸۰۰ تومان اعلام می‌کند.
 
قیمت تمام شده گندم

هرچند قیمت خرید تضمینی امسال با وجود درخواست فعالان بخش تولید برای تعیین قیمت‌هایی همسطح با هزینه و قیمت گندم در کشورهای همسایه، 1700 تومان تعیین شد اما بر اساس برآورد کشاورزان قیمت تمام شده هر کیلو گندم برای آنها ۲ هزار تومان است.این هزینه ها شامل هزینه نهاده‌های تولید، کاشت، داشت، برداشت و دستمزدکارگران است.

قیمت در آن‌سوی مرز

 بر اساس گزارش‌های وزارت جهاد کشاورزی، گندم در آن سوی مرز تا ۳ هزار تومان خریداری می‌شود که این رقم بیشتر از نرخ خرید تضمینی در سال‌جاری است.

یارانه پنهان

هرچند انتظاراتی برای افزایش بیشتر قیمت گندم در میان بهره برداران وجود دارد، اما این در شرایطی است که دولت یارانه‌های پنهانی برای حمایت از کشاورزان اختصاص داده است و می‌توان گفت قیمت خرید تضمینی گندم، صرفاً ملاک حمایت از کشاورزان نیست.یعنی دولت در حال اعطای یارانه‌های پنهان دیگری برای حمایت از کشاورزان است.

افزون براین، بخش کشاورزی از پرداخت مالیات معاف است. همچنین حمایت‌هایی از کشاورزان در خصوص قیمت آب انجام می‌شود. از سویی دیگر 14 میلیارد دلار با نرخ 4200 تومانی صرف تأمین کالاهای اساسی می‌شود و این اقدام نیز علاوه بر تأمین کالاهای اساسی کشور اقدامی در جهت حمایت از بخش کشاورزی است. اختصاص یارانه برای واردات کود، سم و بذر نیز از دیگر یارانه‌های پنهان دولتی به بخش کشاورزی است. همچنین بر اساس گزارش‌ها یارانه‌های نهاده‌های کشاورزی دولت در بودجه 98، 20 درصد افزایش داده شده است.

نگرانی نداریم، اما دلال داریم

با وجود اینکه آمارها از کاهش میزان فروش گندم به‌دولت نسبت به سال گذشته حکایت دارد اما مسئولان وزارت جهاد کشاورزی تأکید می‌کنند کاهش خرید گندم به علت کاهش میزان تولید نیست چون آمار تولید نسبت به سال گذشته بیشتر است. آنها یک احتمال دیگر را هم برای کاهش خرید مطرح می‌کنند و آن این است که دلالان گندم را با قیمتی بیشتر از قیمت خرید تضمینی از کشاورزان می‌خرند و با انبار آن در انتظار افزایش قیمت خرید تضمینی هستند تا به سود برسند.

با توجه به افزایش قیمت نهاده‌های دامی و افزایش قیمت جو به‌عنوان خوراک دام، برخی کشاورزان گندم خود را در بازار آزاد به تولیدکنندگان دام به‌عنوان جایگزین جو برای مصرف خوراک دام می‌فروشند و به این ترتیب بخشی از گندم تولیدی به‌عنوان خوراک دام مصرف می‌شود.

متولیان تولید می‌گویند نگرانی بابت کاهش خرید گندم وجود ندارد و احتمال می‌دهند تا سقف مورد نیاز کشور خرید گندم انجام خواهد شد و بعید است شرایطی ایجاد شود که مجبور به واردات گندم باشیم.میزان خرید گندم از کشاورزان تاکنون نزدیک به 7 میلیون و 600 هزار تن است.